«Κάθε βιβλίο που καίγεται, φωτίζει τον κόσμο.» – Ralph Waldo Emerson
Πολλά αριστουργήματα της γραφής μπήκαν στο στόχαστρο της λογοκρισίας σε διάφορες περιόδους, διότι μπορούσαν να ξεσηκώσουν το λαό. Καθώς η γνώση είναι δύναμη, η πνευματική καλλιέργεια του λαού δεν αποτελούσε προτεραιότητα των εκάστοτε πολιτικών συστημάτων.
Από τη καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας στο Μεσαίωνα, μέχρι και στα χρόνια του γερμανικού ναζισμού, βιβλία πολλών συγγραφέων κυνηγήθηκαν και κάηκαν στη πυρά.
Πάμε να δούμε μερικά από αυτά:
H ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ, ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ
Ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του Κάφκα και από τα λίγα που εκδόθηκαν, όσο ο ίδιος βρισκόταν στη ζωή (1916). Ο πυρήνας του μύθου της «Μεταμόρφωσης» είναι τόσο απλός και ο τρόπος που ο Κάφκα περνά στη γραφή είναι μοναδικός. Ο Γκρέγκορ Σάμσα, ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ξυπνάει ένα πρωί μεταμορφωμένος σε έντομο. Το έργο αποτελεί μια αλληγορία για τη θέση του ατόμου στην κοινωνία και την αλλοτρίωσή του στη σύγχρονη εποχή. Όλα τα έργα του Κάφκα απαγορεύτηκαν τόσο από τους Ναζί όσο και τους Σοβιετικούς, αν και «Η Μεταμόρφωση» απαγορεύτηκε επιπροσθέτως στη γενέτειρά του, την Τσεχοσλοβακία, διότι ήταν γραμμένη στα γερμανικά!
ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ, JOHN STEINBECK
Το βραβευμένο με Πούλιτζερ αριστούργημα του Στάινμπεκ είναι η ιστορία των ταπεινωμένων και καταφρονεμένων της Αμερικής στα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αμέσως μετά το Κραχ του 1929. Με τις σοδειές τους κατεστραμμένες από παρατεταμένη ξηρασία και από θυελλώδεις ανέμους που κουβαλούσαν πυκνά σύννεφα από χώμα, ξεριζωμένοι από τα χωράφια τους λόγω της εισβολής των νέων καλλιεργητικών μεθόδων, χιλιάδες εξαθλιωμένοι αγρότες του αμερικανικού Νότου εγκαταλείπουν τις εστίες τους κατευθυνόμενοι προς τη Γη της Επαγγελίας, την Καλιφόρνια. Δεν ήταν δυνατόν Αμερικανός να έκανε τέτοια φριχτά πράγματα σε Αμερικανό και μάλιστα ο ίδιος είπε ότι η εξαθλίωση του λαού στα βιβλία του – που αντιπροσώπευε τον κόσμο της μεγαλύτερης οικονομικής ύφεσης που γνώρισε ως τώρα η Αμερική – ήταν στην πραγματικότητα πολύ χειρότερη απ΄ότι την παρουσίασε.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΚΛΜΠΕΡΙ ΦΙΝ , ΜΑΡΚ ΤΟΥΕΙΝ
Ο μικρός Χακ Φιν ζει στην κωμόπολη Σεν Πίτερσμπεργ, στο Μισούρι. Λατρεύει τις περιπέτειες και, μαζί με τον καλύτερό του φίλο, τον Τομ Σόγερ, ανακαλύπτει ένα θησαυρό. Όταν όμως ο μέθυσος πατέρας του μαθαίνει ότι ο Χακ είναι πια πλούσιος, τον φυλακίζει σε μια απομονωμένη καλύβα, με σκοπό να του πάρει τα χρήματα. Ο παμπόνηρος μικρός, όμως δε θα καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια. Καταστρώνει ένα πανέξυπνο σχέδιο για να γλιτώσει από τη βιαιότητα του πατέρα του, και δραπετεύει σ΄ένα νησί, όπου συναντά ένα φυγάδα σκλάβο. Ο Τουέιν δεν κρύβει τα λόγια του και παρουσιάζει τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις.
ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, ΑΛΝΤΟΥΣ ΧΑΞΛΕΙ
Σε ένα ορατό μέλλον, η βιοεπιστήμη και η γενετική έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο που υποκαθιστούν τη φυσική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Ο χαρακτήρας, ο ψυχικός κόσμος, η ευτυχία, η κοινωνική θέση κάθε ανθρώπου είναι προκαθορισμένα πολύ πριν τη γέννησή του. Θίγει θέματα όπως η ραγδαία εκβιομηχάνιση, η απώλεια της ταυτότητας και τη αλλοτρίωση του ανθρώπου. Απαγορεύτηκε στην Ιρλανδία και μέχρι το 1937 ήταν απαγορευμένο και στην Αυστραλία.
ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΧΤΥΠΑ Η ΚΑΜΠΑΝΑ, ΕΡΝΕΣΤ ΧΕΜΙΝΓΟΥΕI
Βασισμένο στις εμπειρίες του από τον Ισπανικό Εμφύλιο, το «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» θεωρήθηκε από τους βιβλιοκριτικούς ως το κορυφαίο έργο του συγγραφέα και ένα από τα καλύτερα πολεμικά μυθιστορήματα όλων των εποχών. Περιγράφει τέσσερις μέρες από τη ζωή του ήρωα και πρωταγωνιστή Ρόμπερτ Τζόρνταν, ενός Αμερικανού που έχει σταλεί με την ιδιότητα του δυναμιτιστή, για να ανατινάξει μια στρατηγικής σημασίας γέφυρα. Οι χαρακτήρες του δεν είναι άφοβοι και άτρωτοι, όμως αγαπούν την ζωή και γι’ αυτό μάχονται γι΄αυτήν, παρ΄ότι πολλές φορές αναρωτιούνται αν αξίζει τον κόπο. Γι΄αυτούς, δημοκρατία σημαίνει επιβίωση. Οι απόψεις του ήρωά του επηρέασαν την αμερικανική κοινή γνώμη σε μια εποχή που ολόκληρη η χώρα προσπαθούσε να αποφασίσει αν έπρεπε να πάρει μέρος στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο βοηθώντας τους Βρετανούς κατά των Γερμανών ή να παραμείνει θεατής, καθώς τα συμφέροντά της δεν θίγονταν άμεσα. Η πρόθεση του συγγραφέα ήταν να μεταδώσει την πίστη ότι κανένας δεν μπορεί να μένει αμέτοχος σε ότι συμβαίνει γύρω του.
ΟΤΑΝ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΤΑ ΚΟΤΣΥΦΙΑ, ΧΑΡΠΕΡ ΛΙ
Μέσα από τα παιδικά μάτια της Σκάουτ και του Τζεμ Φιντς, η Χάρπερ Λι εξερευνά με αναντίρρητη εντιμότητα και αστείρευτο χιούμορ τον παραλογισμό της στάσης των ενηλίκων απέναντι στις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις στον Αμερικανικό Νότο της δεκαετίας του ΄30. Τα φαινομενικά γαλήνιο και ειρηνικό Μέικομπ της Αλαμπάμα είναι στην πραγματικότητα βουτηγμένο στην προκατάληψη, τη βία και την υποκρισία. Αλλά τη ναρκωμένη συνείδηση της πόλης θα συνταράξει το σθένος ενός ανθρώπου που αγωνίζεται για δικαιοσύνη. Έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων και το Βραβείο Πούλιτζερ και μεταφράστηκε σε πάνω από σαράντα γλώσσες.
