Είναι ένα βιβλίο που όλοι έχουμε διαβάσει είτε αναγκαστικά είτε από επιλογή, βγάζοντας νομίζω ο καθένας διαφορετικά συμπεράσματα.
Ο Μικρός Πρίγκιπας (Le Petit Prince) του Antoine de Saint-Exupéry γράφτηκε το 1943 και διακρίνεται πλέον ως το δημοφιλέστερο βιβλίο μετά τη Βίβλο και το Ημερολόγιο της Άννα Φρανκ, ενώ κατατάσσεται 3ο στη λίστα με τα εμπορικότερα βιβλία του 20αιώνα, μετά την Ιστορία Δύο Πόλεων του Charles Dickens και τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών του Tolkien. Όλες αυτές οι κατατάξεις όμως, πια σχέση έχουν με τη θέση του Μικρού Πρίγκιπα στη ζωή μας; Γιατί να το διαβάσουμε;
Προσωπικά το διάβασα ψυχαναγκαστικά στην ΣΤ Δημοτικού, αλλά θυμάμαι πως ένιωσα συγκεχυμένο το νόημα του έργου, μη ξεκάθαρο το ποιος αφηγείται την ιστορία και δεν μπορούσα καν ν’ αφηγηθώ την πλοκή του έργου σε κάποιον τρίτο, ούτε καν στο πλαίσιο της συζήτησης στην τάξη. Έκτοτε, οι παραλλαγές του σκίτσου του ήρωα του Εξυπερύ, έχουν διακοσμήσει, κάθε είδους σχολικά, κούπες, ταμπακιέρες, ρούχα, την αρχική μας σελίδα στο facebook δηλώνοντας την (εκφυλισμένη θα έλεγα) αγάπη σε έναν ήρωα που νιώθω πως ελάχιστα γνωρίζουν οι περισσότεροι.
Συζητώντας το θέμα με μια κοντινή μου φίλη, υπήρξε μια μικρή διαφωνία ως προς τον ήρωα. Στα μάτια της, ο Μικρός Πρίγκιπας πάσχει από κατάθλιψη, ενώ εκνευρίζεται από τη διογκωμένη αγάπη του αναγνωστικού (και μη αναγνωστικού δίχως αμφιβολία) κοινού. Κι εγώ βρισκόμουν χαμένος στην κατάθλιψη του ήρωα μέχρι που στα 20 μου, μου έκαναν δώρο την αγγλική έκδοση του βιβλίου και του έδωσα μια δεύτερη ευκαιρία. Σε αυτή την ανάγνωση ως φοιτητής Παιδαγωγικού πλέον, διέκρινα πέραν από τη γνωστή ρομαντική σκοπιά του έργου (με το τριαντάφυλλο και την αλεπού), την πολιτική διάσταση του έργου αλλά και τη μοναξιά με τον οποία καλούμαστε να συμβιώσουμε ο καθένας στο «δικό μας πλανήτη».
Ας κάνουμε μια μικρή επισκόπηση:
*Είναι μια παιδική (;) ιστορία που συνδέει τα παιδιά με τους ενήλικες, δείχνοντας πως έχουν σύνθετο τρόπο σκέψης που οι δεύτεροι δεν μπορούν να καταλάβουν. «Έζησα πολύ με τους μεγάλους. Τους είδα από κοντά. Πράγμα που δεν καλυτέρεψε τη γνώμη μου γι’ αυτούς.»
*Διακρίνεται εύκολα μια ενδελεχής παρατήρηση στο σχέδιο, καθώς κάθε σκίτσο έχει άλλη ανάλυση ανάλογα με τον παρατηρητή. Αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι στην πρωτότυπη έκδοση του βιβλίου τα σκίτσα είχαν γίνει από τον ίδιο συγγραφέα, που σχεδόν ταυτίζεται με τον πιλότο αφηγητή της ιστορίας.
*Διάχυτη είναι η αντιρατσιστική διάθεση στη γραφή του Εξυπερί. Τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα «τον είχε δει μόνο ένας Τούρκος Αστρονόμος το 1909, όμως κανείς δεν τον είχε πιστέψει, εξαιτίας της φορεσιάς του. Έτσι είναι οι μεγάλοι».
*Η ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα, αγαπητή μου φίλη, σίγουρα θίγει τη μοναξιά. Ο ίδιος ο Εξυπερύ είχε χαθεί στη Σαχάρα μετά την πρώτη του αεροπλάνου του, ενώ κι ο αφηγητής της ιστορίας βρίσκεται αποκλεισμένος στην έρημο. Φυσικά, κι ο κεντρικός ήρωας ζει μοναχικά, με τον αφηγητή να ξεκινά λέγοντας: «ζούσε σ’ έναν πλανήτη, ίσα που τον χωρούσε, και χρειαζόταν κάποιο φίλο…». Ο Μικρός Πρίγκιπας έχει μια μοναχική ρουτίνα ζωής, ασχολείται με την περιποίηση των φυτών, την καθαριότητα, παρατηρεί το ηλιοβασίλεμα και τους άλλους πλανήτες.
*Ο Μικρός Πρίγκιπας ταξιδεύοντας στους πλανήτες, παρατηρεί από πρώτο χέρι όλα τα πολιτικά καθεστώτα και τα ελαττώματα των ανθρώπων. Ο αστεροειδής 325 είχε ένα μονάρχη που διατάζει τα πιο παράλογα πράγματα, θαμπώνοντας ωστόσο τον Πρίγκιπα για την εξουσία που ασκούσε, μέχρι την στιγμή που καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να διατάξει τον ήλιο να βασιλέψει. Στον αστεροειδή 326 γνώρισε τη ματαιοδοξία των ανθρώπων, ενώ στον 327 έναν μέθυσο που ντρεπόταν για την κατάντια του. Στον αστεροειδή 327, ο Μικρός Πρίγκιπας θα ρωτήσει τον επιχειρηματία όλο αφέλεια (;) «τι χρησιμεύει να είσαι πλούσιος;». Στον πέμπτο πλανήτη γνώρισε έναν φανανάφτη, ενώ στον έκτο γνώρισε έναν σοφό γεωγράφο
Το ταξίδι τελειώνει με τον 7ο πλανήτη, τη γη (νομίζω ο αριθμός 7 δεν είναι καθόλου τυχαίος πόσο μάλλον αν το συνδέσουμε με τις 7 ημέρες της δημιουργίες κατά τη χριστιανική θρησκεία). Έχοντας κάνει αυτά τα ταξίδια, ο Μικρός Πρίγκιπας έχει αποκτήσει μια σοφία στο να παρατηρεί τους ανθρώπους, ενώ η φράση «όταν θέλεις να κάνεις τον έξυπνο, τυχαίνει να πεις και κανέναν ψέμα» δε νομίζω πως γίνεται εύκολα αντιληπτή από τον ανήλικο αναγνώστη, πόσο μάλλον του Δημοτικού.
Ο χαρούμενος Μικρός Πρίγκιπας των pop-up εκδόσεων του βιβλίου, και τα λανσαρισμένα φιλμάκια, νομίζω απέχουν πολύ από την ουσία του ήρωα του Εξυπερύ. Αν μπαίναμε στη διαδικασία να διαβάσουμε μια δεύτερη (ή και τρίτη) φορά το πρωτότυπο κείμενο, θα ήταν σα να διαβάζουμε ένα καινούργιο βιβλίο. Εξάλλου όπως είχε πει κι ο Italo Calvino «σε κάθε φάση της ζωής μας, άλλα πράγματα μας συγκινούν κι άλλα καταλαβαίνουμε διαβάζοντας το ίδιο βιβλίο». Εσείς ποιον Μικρό Πρίγκιπα αγαπάτε;
«Μόνο με την καρδιά βλέπεις καλά. Την ουσία τα μάτια δεν την τη βλέπουν» (Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα για τις εκδόσεις Πατάκη)
Γράφει ο Αναστάσης Πινακουλάκης
