«Είναι λάθος!», μια μικρή φωνή ψιθυρίζει στο κεφάλι μας και όσο πιο κοντά φτάνουμε σε αυτό που ποθούμε, τόσο ανεβαίνει και η ένταση της. Μάταια προσπαθούμε να πατήσουμε mute, η φωνή αυτή είναι κομμάτι προσκολλημένο στην ανθρώπινη υπόσταση since forever. Το όνομα αυτής «Guilt/Ενοχή». Όλοι γνωρίζουμε πως είναι να νιώθεις ενοχές, όλοι το θεωρούμε φυσικό και ίσως αυτό να είναι και το λάθος. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε, να λαμβάνουμε σαν κανονικότητα κάτι που μας φθείρει;
Είμαι βέβαιη, πως στο σημείο όπου ανέφερα ότι η ενοχή είναι από φυσικού της «ανθρώπινο κομμάτι» όλοι κουνήσατε καταφατικά το κεφάλι. Το να νιώθεις άσχημα, ενώ κάνεις αυτό που πραγματικά επιθυμείς, είναι μάλλον απόδειξη του παραλόγου και όχι της λογικής για την οποία εμείς οι άνθρωποι φημιζόμαστε. Η πιο κραυγαλέα τάση αυτοκαταστροφής ενθαρρύνεται πλέον με ένα très-banal «Ε, λογικό να νιώθεις άσχημα». Αλλά επειδή κάθε πρόβλημα που σχετίζεται με μίξη ενοχής και πόθου είναι σαν ένα ηφαίστειο, πρέπει να φτάσεις στο βάθος του κρατήρα, για να καταλάβεις τι ακριβώς συμβαίνει ή έπεται να συμβεί.
Με άλλα λόγια, μπορεί στην αρχή να μην υπάρχει πρόβλημα, αλλά όταν αρχίσει να σε καεί η λάβα της επιθυμίας είναι έγκλημα προς εαυτό, να σταματήσεις την «καταστροφή» ρίχνοντας επιφανειακά λίγο νεράκι. Σταμάτησε πότε κανένα ηφαίστειο την έκρηξή του στην μέση; Εμείς ως άνθρωποι και σκεπτόμενα υποτίθεται όντα, γιατί πρέπει να καταπιεζόμαστε τόσο, ώστε στο τέλος να κάνουμε ένα ήσυχο εσωτερικό «μπαμ!», γιατί το εξωτερικό θα κόστιζε πολύ στους άλλους;
Βεβαία δεν αντιλέγω, είναι βαρύ το αίσθημα της ενοχής. Αν δεν ήταν, δεν θα είχαν αφιερωθεί σε αυτό ολόκληροι τόμοι της ψυχολογίας. Τα πρώτα βήματα στην ανάλυση των τύψεων έκανε ο Freud, ο οποίος συνέδεσε την ενοχή με τα πρώτα σεξουαλικά ερεθίσματα και κατ΄επέκταση με το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα. Θέτοντας το λίγο πιο απλά, o Freud υποστήριξε ότι η στιγμή που ένας άνθρωπος αρχίζει να νιώθει ελαφρά το αίσθημα της ενοχής, είναι όταν υποσυνείδητα αναπτύσσει ρομαντικά αισθήματα για τον γονέα του αντίθετου φύλου.
Στο άλλο άκρο της έρευνας βρέθηκε και αντιτέθηκε ο Erikson, ο οποίος έκανε μια πιο κοινωνική προσέγγιση, τύπου προσαρμογής του ατόμου στα «πρέπει» και τα «δεν πρέπει» του κοντινού περιβάλλοντος. Η έρευνα του έγινε γνωστή με τίτλο «Initiative vs. Guilt»(Πρωτοβουλία έναντι της Ενοχής). Το βασικό point του Erikson είναι ότι ο άνθρωπος νιώθει πρώτη φορά τύψεις σε νεαρή ηλικία, όταν ξεκινάει να κάνει αυτόνομες επιλογές, αλλά υποσυνείδητα έχει τον φόβο ότι μπορεί να μην είναι επιτρεπτές. Ένα παιδί για παράδειγμα, κάνει αυτό που θέλει, αλλά νιώθει άσχημα γιατί φοβάται ότι η μητέρα του θα το μαλώσει γιατί το θεωρεί κακό. Ευτυχώς, λοιπόν, που δεν είμαστε πια παιδιά!
Τώρα, μπορούμε να δούμε πιο ξεκάθαρα την δομή του απαίσιου αυτού συναισθήματος και να έρθουμε ένα βήμα πιο κοντά στο να το αποβάλλουμε. Σύμφωνα με τους περισσότερους ψυχοθεραπευτές υπάρχουν πέντε βασικά είδη ενοχής:
#1 Για κάτι που έκανες.
#2 Για κάτι που νομίζεις ότι έκανες, αλλά όλα είναι αποτέλεσμα του overthinking και ουσιαστικά δεν έχει κάνει κάτι κακό.
#3 Για περιπτώσεις όπου αδυνατείς να βοηθήσεις κάποιον που θεωρείς πως έχει ανάγκη την βοήθεια σου οπωσδήποτε. Συμβαίνει σε άτομα που θέλουν να βοηθάνε πάντα τους πάντες, εκτός από τον εαυτό τους, a.k.a «Modern Mother Teresas».
#4 Για περιπτώσεις όπου παρουσιάζεις ανωτερότητα a.k.a «survivor guilt». Aπευθύνεται σε άτομα που αντιμετωπίζουν τον θάνατο κάποιου προσώπου ή tην οποιαδήποτε απώλεια με ψυχρότητα και σθένος, καθώς και σε άτομα που έχουν καταφέρει πολλά σε σύγκριση με άλλα άτομα με τα οποία συναναστρέφονται.
#5 And last but not least, για κάτι που θες να κάνεις, αλλά δεν κάνεις γιατί νιώθεις άσχημα και μόνο που το σκέφτεσαι, αλλά μετά νιώθεις άσχημα επειδή δεν το κάνεις.
Το νούμερο πέντε είναι και το πιο σοβαρό! Επειδή όλοι θέλουμε να κάνουμε πολλά, που υπό άλλες συνθήκες δεν θα κάναμε, που ίσως είναι κατακριτέα από αλλούς για τον οποιονδήποτε λόγο, θέλω να σας προλάβω και να σας πω, δεν κουραστήκατε; Ο,τιδήποτε θέλει η ψυχή είναι καλοδεχούμενο, κι αν δεν είναι εξαρχής θα γίνει στην πορεία. Ένα περίεργο και συνάμα όμορφο πράγμα συμβαίνει με κάθε δυνατό ανθρώπινο πόθο είναι ότι έχει navigation system, σε πάει εκεί που πρέπει να είσαι. Και δεν μιλάμε τώρα για GPS αυτοκινήτου που σε στέλνει σε γκρεμό άμα θέλει. Εγγυημένα πράγματα, όταν θέλεις κάτι πολύ, ο κόσμος να χαλάσει λάθος δεν είναι.
Εάν είσαι από τα άτομα που έχουν μάθει να βάζουν την επιθυμία τους σε δεύτερη μοίρα και να υποκύπτουν στην ενοχή μπορώ να προσφέρω δύο λύσεις για να «σκοτώσεις» το πάθος σου:
α) Καταστολή: Σταματάς να θέλεις το χ πράγμα, αποδέχεσαι ότι δεν θα ακολουθήσεις τον δρόμο και προχωράς.
β) Άγνοια: Προσποιείσαι ότι δεν ήθελες πότε να κάνεις αυτό το πράγμα για το οποίο αισθάνεσαι ενοχές και προχωράς.
Fun fact: Σε καμία από τις δύο παραπάνω λύσεις δεν προχωράς. Επίσης, καμία δεν προσφέρει ανακούφιση. Το να τρέχουμε μακριά από όσα θέλουμε, απλά γιατί παρεκκλίνουν από όσα έχουμε συνηθίσει, από τον ηθικό μας κώδικα ή των άλλων κλπ. είναι η μόνη αμαρτία.
Μακριά από μας! Οι επιθυμίες μας μας κρατάνε ζωντανούς ψυχικά. Το κενό υπάρχει και ο μόνος τρόπος να μην το γνωρίζετε είναι με το να ενδώσετε σ΄αυτές, κι ας είναι «λάθος»!
P.s: «Happiness is not a limited resource, help yourself and there will be plenty for everyone else.»
