Όταν το 1944 είχε γίνει σε όλους ξεκάθαρο ότι το τέλος του Τρίτου Ράιχ ήταν κοντά, οι εντολές που δόθηκαν ήταν σαφείς: όλοι οι αιχμάλωτοι θα εκτελούνταν και κάθε στοιχείο που θα μπορούσε να αποτελέσει τεκμήριο για την ύπαρξη και λειτουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης θα καταστρεφόταν. Ωστόσο, το σχέδιο απέτυχε: όχι μόνο υπήρξαν επιζώντες στα στρατόπεδα, αλλά είχαν μαζί τους και τις αποδείξεις αυτής της θηριωδίας. Ανάμεσά τους και περίπου 2.000 φωτογραφίες, τις οποίες έκρυβαν για χρόνια στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν οι αιχμάλωτοι για να αποδείξουν τι συνέβαινε εκεί. Την ιστορία τους αφηγείται το ντοκιμαντέρ «Αντίσταση στο Μαουτχάουζεν», η πρεμιέρα του οποίου είναι προγραμματισμένη για απόψε 27 Ιανουαρίου στις 22:55.
Κόλαση με φόντο ένα γραφικό χωριό
Λίγο έξω από το Λιντς της Αυστρίας, το 1938 κτίστηκε το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης εκτός Γερμανίας. Οι αιχμάλωτοι που μεταφέρονταν εκεί θα πέθαναν λόγω της καταναγκαστικής εργασίας. Η περιοχή άλλωστε διέθετε ένα από τα μεγαλύτερα λατομεία λιγνίτη στην Ευρώπη, επομένως έμοιαζε ιδανική για το σκοτεινό σχέδιο των Ναζί. Από τον Αύγουστο του 1938 μεταφέρονταν εκεί αιχμάλωτοι που ήταν καταδικασμένοι σε εκτέλεση είτε λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων είτε λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού είτε λόγω της εθνικότητάς τους. Κάθε μέρα, από τις πέντε το πρωί έως τις επτά το απόγευμα, ήταν υποχρεωμένοι να σκάβουν και να κουβαλούν πετρώματα και να υπομένουν κάθε λογής φρικαλεότητες. Οι περισσότεροι πέθαναν από την εξάντληση, την πείνα και τις αρρώστιες, ενώ αρκετοί έγιναν πειραματόζωα και κάποιοι εκτελέστηκαν ή οδηγήθηκαν στους θαλάμους αερίων.
Το τολμηρό σχέδιο ενός νεαρού φωτογράφου
Ο Ισπανός Φρανσίσκο Μπος οδηγήθηκε στο Μαουτχάουζεν σε ηλικία 20 ετών. Είχε πολεμήσει στον ισπανικό εμφύλιο και έβγαζε φωτογραφίες από τα 16 του. Τον αξιοποίησαν στο τμήμα έκδοσης ταυτοτήτων του στρατοπέδου. Ήταν αυτός που φωτογράφιζε τους κρατούμενους, αλλά και σημαντικά γεγονότα για την καθημερινότητα του στρατοπέδου, όπως την επίσκεψη του Χάινριχ Χίμλερ. Επίσης, έβγαζε πολλές φωτογραφίες που στη συνέχεια αξιοποιούνταν για τους σκοπούς της ναζιστικής προπαγάνδας, σύμφωνα με την οποία όλα κυλούσαν ειδυλλιακά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πολλοί μάλιστα αξιωματικοί των ΕΣ-ΕΣ ζητούσαν από τον Μπος να αναλάβει και τη φωτογράφιση των οικογενειών τους. Με τον τρόπο αυτό, κέρδισε την εμπιστοσύνη των ανώτερων στελεχών αλλά και των φυλάκων και απέκτησε πρόσβαση στο αρχείο του στρατοπέδου, προνόμιο που δεν είχαν αρκετοί από τους στρατιωτικούς. Επίσης, τον καλούσαν να τραβήξει φωτογραφίες αιχμαλώτων που είχαν πεθάνει από μη φυσικά αίτια, προκειμένου να παραποιήσει τα στοιχεία και να μην φανεί ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν δολοφονηθεί, αλλά αντίθετα ο θάνατός τους να αποδοθεί σε αυτοκτονία ή σε πυρά που δέχτηκαν κατά την απόπειρά τους να δραπετεύσουν. Ο Μπος γνώριζε ότι όλα αυτά ήταν ψέματα, αλλά αν μιλούσε θα σκότωναν και τον ίδιο.
Στα χέρια του νεαρού Ισπανού λοιπόν βρέθηκαν πολλές φωτογραφίες οι οποίες θα αποδείκνυαν ότι όσα παρουσίαζαν τα ΕΣ-ΕΣ στον έξω κόσμο ήταν ένα ψέμα. Έπρεπε επομένως να αξιοποιήσει με κάποιο τρόπο αυτό το υλικό. Οι Ισπανοί αιχμάλωτοι του στρατοπέδου είχαν οργανώσει μια μυστική ομάδα αντίστασης και ο Μπος τους προσέγγισε για να εκμυστηρευτεί ένα παράτολμο σχέδιο. Τους ζήτησε να κρύψουν όσο το δυνατόν περισσότερα από τα αρνητικά που θα κατάφερνε να πάρει από φωτογραφικό θάλαμο. Μερικοί τα έραψαν στα ρούχα τους και άλλοι τα έκρυψαν στα ξύλινα κουφώματα από πόρτες και παράθυρα. Επί δύο χρόνια ο Μπος τούς προμήθευε με αρνητικά.
Η καμπή του 1944
Το 1944 η εξέλιξη του πολέμου έλαβε διαφορετική τροπή. Τα γερμανικά μέτωπα έπεφταν το ένα μετά το άλλο. Τα νέα δεν άργησαν να φτάσουν και στους αιχμαλώτους του Μαουτχάουζεν. Παρόλα αυτά, δεν ένιωσαν ανακούφιση, αλλά πανικοβλήθηκαν διότι γνώριζαν ότι κατά τη διαδικασία της οπισθοχώρησης οι Γερμανοί θα κατέστρεφαν οτιδήποτε θα μπορούσε να τους ενοχοποιήσει. Έπρεπε λοιπόν να βρουν ένα τρόπο προκειμένου να μεταφέρουν τα αρνητικά εκτός στρατοπέδου πριν τα καταστρέψουν οι Γερμανοί και χαθούν οριστικά οι αποδείξεις για τα όσα φρικιαστικά συνέβαιναν εκεί. Η επιχείρηση της μεταφοράς οργανώθηκε σε ελάχιστο χρόνο και στην υλοποίησή της πήραν μέρος αιχμάλωτοι από 14 έως 18 ετών, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή μιας γυναίκας από το Μαουτχάουζεν, την οποία συνάντησαν τυχαία οι αιχμάλωτοι στα λατομεία και σε αυτή απέθεσαν τις ελπίδες τους για την επιτυχή έκβαση όλης της αποστολής.
Στο Μαουτχάουζεν ήταν κανόνας οι πάσης φύσεως κακοποιήσεις, τα βασανιστήρια και οι δολοφονίες. Όμως το συγκεκριμένο στρατόπεδο έμεινε γνωστό στην ιστορία και για αυτή την παράτολμη επιχείρηση διαφύλαξης των τεκμηρίων της ναζιστικής φρίκης. Μπορείτε να την παρακολουθήσετε αποκλειστικά στο Viasat History.
