Πριν πούμε το οτιδήποτε θέλω να βάλετε να παίζει αυτό ενώ διαβάζετε.
Που λέτε, παιδιόθεν το γιορτινό κλίμα με επηρέαζε αρνητικά, μου προκαλούσε άγχος, πανικό και μια μόνιμη δυσεντερία. Κατά πρώτον, με άγχωνε που θα έπαιρνα τον έλεγχο από το σχολείο και θα έπρεπε να τον παραδώσω μετά λύπης στους γονείς μου -σάπιο το παιδαγωγικό μας σύστημα αλλά να μη βγούμε κι εκτός θέματος. Κατά δεύτερον, κι αυτό ισχύει ακόμα, με στρέσαρε ακόμη περισσότερο που δεν μπορούσα να μπω στο πνεύμα των Χριστουγέννων, σαν να μου έλειπε κάποιο ένζυμο. Από τη μία αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι δε μεγάλωσα σε θρήσκο οικογενειακό περιβάλλον, οπότε τα Χριστούγεννα σπανίως τα γιορτάζαμε. Από την άλλη όμως, όλος ο κοινωνικός περίγυρος με πίεζε έμμεσα να νιώσω κι εγώ το πνεύμα των Χριστουγέννων να με κατακλύζει, κι εγώ δεν ένιωθα τίποτε παραπάνω από μια μικρή ευτυχία που διαρκούσε μέχρι να καταπιώ το μελομακάρονο. Όσο κι αν προσπάθησα να απομυθοποιήσω τις γιορτές στο μυαλό μου, πάντα νιώθω ένα τρέμουλο όσο πλησιάζουν και ένα είδος ενοχής που δεν μπορώ με τίποτα να είμαι ασορτί με τη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα ολούθε γύρω μου.
Πρόσφατα ανακάλυψα ότι δεν είμαι η μόνη και μη σας πω ότι την έχω γλιτώσει φθηνά και τζάμπα παραπονιέμαι. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας, την περίοδο των γιορτών κορυφώνεται η θλίψη ακόμα και η κατάθλιψη σε πολλούς ανθρώπους στις δυτικές κοινωνίες, ενώ επίσης αυξάνονται και οι απόπειρες αυτοκτονίας. Δε θέλω να βαρύνω το κλίμα, απλώς να τονίσω το πόσο ειρωνικό είναι αυτή η γιορτή αγάπης κι ομόνοιας να προκαλεί τέτοια αρνητικά συναισθήματα σε πιστούς και μη.
Και καθόλου τυχαία, αν με ρωτάτε. Το υποτιθέμενο πνεύμα των Χριστουγέννων αποτελείται από καταναγκαστική ευτυχία, προγραμματισμένη κατάνυξη και μπόλικη κιτς αισθητική. Η υποκρισία είναι πιο εξόφθαλμη κι από τα φωταγωγημένα μπαλκόνια του γείτονα. Είναι η εποχή που τον κόσμο τον πιάνουν οι επιτηδευμένες καλοσύνες και θυμάται τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και γενικά τους έχοντες την ανάγκη μας, που συστηματικά επιμένει να ξεχνά όλον τον υπόλοιπο χρόνο. Η αλληλεγγύη βέβαια είναι προμελετημένη και με προκαθορισμένη αρχή, μέση και τέλος. Και δώσ’του τα γκαλά και οι φιλανθρωπίες, οι επισκέψεις σε ορφανοτροφεία και οι έρανοι, που όμως έχουν ημερομηνία λήξης και με το ζόρι φτουράνε μέχρι την ημέρα των Φώτων. Και δώσ’του τα «υγεία κι ευτυχία σε όλον τον κόσμο» στα social media μέχρι να ξεστολίσει και να επιστρέψει στους ψόφους και τους καρκίνους που τόσο αγαπά να εύχεται.
Το «δόγμα» του γιορτινού πνεύματος έχει σκοπό να εξωραΐσει τα πάντα γύρω του, να τα πασπαλίσει με λίγο γκλίτερ για να κρύψει την ασχήμια και να φωταγωγήσει την ματαιοδοξία της σύγχρονης κοινωνίας, όπου τα πάντα είναι μια ευκαιρία κερδοσκοπίας κι επιδειξιμανίας. Αν το ήξερε ο Κάρολος Ντίκενς ότι θα έπαιρναν το πνεύμα των Χριστουγέννων, που εισήγαγε με το γνωστό του παραμύθι, και θα το χρησιμοποιούσαν ως αποτελεσματικότατη τακτική αποπροσανατολισμού του κόσμου και εμπορευματοποίησης των πάντων, θα είχε σκίσει το έργο του και θα το είχε καταπιεί καλού κακού σελίδα-σελίδα.
Τώρα που το σκέφτομαι τα Χριστούγεννα είναι ένα πάζλ, ένα patchwork διαφορετικών πραγμάτων, που τα βάλανε στο μίξερ, μας τα σέρβιραν κι εμείς πρέπει όχι απλώς να τα φάμε, αλλά να κάνουμε και μακρόσυρτο «μμμμ» σαν την Μενεγάκη στην κουζίνα. Από τη μια, έχουμε τη γέννηση του Χριστού, την οποία γιορτάζουμε την ίδια περίοδο που γιόρταζαν οι Ρωμαίοι τα Σατουρνάλια, τη γιορτή του Κρόνου, μεγάλη η χάρη του. Από την άλλη, έχουμε το παγανιστικό χριστουγεννιάτικο δέντρο, που από την Αναγέννηση άρχισαν να το στολίζουν οι προτεστάντες κι αργότερα όλοι οι χριστιανοί. Κι έχουμε και τον αμερικανικής αισθητικής Άγιο Βασίλη να μας εύχεται «χο χο χο! Καλές αγορές». Παρεμπιπτόντως ας διαλύσουμε κι έναν πολυφορεμένο μύθο των αντιαμερικανών: δεν «εφηύρε» η Coca Cola ούτε τον Άγιο Βασίλη ούτε τη στολή του. Ο Father Christmas ή αλλού ο Άγιος Νικόλας (η αγγλοσαξονική εκδοχή του Αϊ Βασίλη) απεικονίζεται συχνά με κόκκινα ρούχα και λευκή γενειάδα. Η Coca Cola δεν ήταν καν η πρώτη πολυεθνική που τον χρησιμοποίησε σε διαφήμιση, σας κούλανα;
Συνοψίζοντας, καθόλου δεν πειράζει που δεν έχεις μπει στο πνεύμα των Χριστουγέννων. Κι ευτυχώς να λες που δεν πέφτεις στο τρυπάκι της επίπλαστης ευθυμίας και της ψυχαναγκαστικής χαράς. Γιατί πιο ψυχαναγκαστική γιορτή από τα Χριστούγεννα-και πιο εμπορευματοποιημένη επίσης- δεν υπάρχει. Εκτός αυτού, καθόλου κακό δεν είναι που απολαμβάνεις κάποιες από τις πτυχές και τα έθιμα τους, κυρίως αυτά που ανήκουν στην σφαίρα της γαστρονομίας/γαστριμαργίας. Το κακό είναι να ταΐζουμε οικειοθελώς τον εαυτό μας με ψευδαισθήσεις και να τον πρεσάρουμε με μεγαλόπνοα σχέδια για το νέο έτος. Να θρέφουμε την ματαιότητά μας με σποραδικές αγαθοεργίες ένεκα κάποιου γιορτινού πνεύματος, για να ξορκίσουμε τις τύψεις μας για όλο το τουμπέκι που κάναμε ολοχρονίς. Να επενδύουμε στο αισθητικό περιτύλιγμα της ζωής κατά τις επιταγές του εκάστοτε σπεκουλαδόρου και ανερμάτιστα να πέφτουμε θύματα του φτηνού μάρκετινγκ.
Εν ολίγοις, όσο μεγαλώνω και αναλύω περισσότερο τις εμπορικές γιορτές στο μυαλό μου, τόσο πείθομαι ότι ο Grinch ήταν κατά βάθος παρεξηγημένος. Επειδή όμως δε μπορώ να σας αποχαιρετήσω δίχως στάλα χριστουγεννιάτικης μαγείας θα σας αφήσω αυτό εδώ.
