Πόσο αποπνικτική μπορεί να είναι η πραγματικότητα κάποιες φορές; Άρχισα να scrollαρω άσκοπα στο tumblr και είδα μια εικόνα σχετικά viral που γράφει το έξης «I like to sleep, cause I don’t think of my problems when I do». Οι περισσότεροι πιθανότατα να ταυτίζονται με αυτό, ακούγεται μακάβριο, αλλά ο ύπνος είναι για πολλούς ένας μικρός θάνατος μυαλού. Και ο Ησιόδος μάλιστα, είχε χαρακτηρίσει τον ύπνο ως γιο της νύχτας και αδερφό του θανάτου. Για να είμαστε όμως απολύτως ειλικρινείς, αυτό ισχύει μόνο στην θεωρία, αφού τα όνειρα αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο. Κάθε άλλο, παρά νεκρό είναι το μυαλό όταν κοιμάται!
Κατά την πάροδο των χρόνων τα όνειρα παρέμειναν στο κέντρο τον ερευνητικών συζητήσεων. Το μυστήριο που περιβάλλει τον κόσμο των ονείρων φέρνει διαρκώς στην επιφάνεια νέα ερωτήματα. Απαντήσεις σε ερωτήματα, υποθέσεις και ικασίες δίνουν και παίρνουν. Αλλά πάντα παραμένει ένα κομμάτι του κόσμου αυτού είναι εκτεθειμένο στο απόλυτο σκοτάδι. Ωστόσο, έχει υπάρξει μια εμφανής πρόοδος όσον αφορά την επιστήμη των ονείρων.
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από τα βασικά, ας μιλήσουμε για τον ύπνο γενικότερα. Όταν ένας άνθρωπος κοιμάται, υπάρχουν δύο στάδια ύπνου στα οποία μπορεί να βρεθεί. Το πρώτο είναι ο ύπνος R.E.M, αλλιώς ταχεία κίνηση ματιών (rapid eye movement). Κατά την διάρκεια αυτού του ύπνου, αναπαράγονται συγκεκριμένα νευρωνικά μοτίβα που συνδέονται με την ασυνήθιστη ταχύτητα κίνησης των οπτικών λοβών. Αυτό το στάδιο ύπνου επαναλαμβάνεται συνήθως κάθε 90 λεπτά. Η εγκεφαλική δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα έντονη, όπως και η κυκλοφορία του αίματος αυξημένη. Για τον λόγο αυτό, ο ύπνος R.E.M είναι το είδος ύπνου κατά το οποίο βλέπουμε όνειρα. Βέβαια κατά την διάρκεια αυτού του ύπνου, ο ανθρώπινος εγκέφαλος ξεκουράζεται ελάχιστα.
Το δεύτερο είδος ύπνου είναι απλό, είναι ο βαθύς ύπνος, γνωστός ως N.R.E.M., δηλαδή ύπνος χωρίς ταχεία κίνηση ματιών (non rapid eye movement). Σε αυτή την περίπτωση οι περισσότερες εγκεφαλικές λειτουργίες καταστέλλονται, προκαλώντας το αίσθημα της χαλάρωσης.
Βέβαια, για να καθιερωθεί το οποιοδήποτε θέμα ως σοβαρό, θα πρέπει να αντιπροσωπεύεται από μια εξίσου σοβαρή προσωπικότητα. Έτσι, το ζήτημα των ονείρων άρχισε να απασχολεί τους ειδικούς μετά την αναλυτική έρευνα του Sigmund Freud, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Η ερμηνεία των ονείρων» (The interpretation of dreams), το οποίο χαρακτηρίστηκε ως βάση της ψυχανάλυσης. Στην αρχή,οι θεωρίες που διατυπώθηκαν στο βιβλίο αμφισβητήθηκαν έντονα, όμως σήμερα οι περισσότερες έχουν αποδειχθεί σωστές.
Αρχικά, ο Freud διαχώρισε την ανθρώπινη συνείδηση σε «εγώ», «υπερεγώ» και «εκείνο» (ego, superego, id), υποστηρίζοντας ότι κάθε άνθρωπος επιδέξια ακροβατεί μεταξύ άγριων επιθυμιών και συνείδησης. Το «εγώ» αντιπροσωπεύει την αρχή της πραγματικότητας και σκοπός του είναι να εκπληρώνει τις επιθυμίες του «id» λαμβάνοντας υπόψη τους πραγματικούς περιορισμούς. Είναι η οργανωμένη προσωπικότητα που ισορροπεί μεταξύ επιθυμίας και απαγόρευσης.
Ο ορθός λόγος, βρίσκεται στον προμετωπιαίο φλοιό, όταν αναρωτιέσαι «ποιος είσαι;» η απάντηση προέρχεται από αυτό το μέρος του εγκεφάλου. Οι επιθυμίες ωστόσο, βρίσκονται στο δεξί μέρος εκεί όπου παράγεται η λίμπιντος (libido). Η συνειδητή σκέψη καταλαμβάνει τον χώρο που βρίσκεται ακριβώς πίσω από τα μάτια.
Οι φροϋδικές θεωρίες ήταν αυτές που βοήθησαν στο να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της φυσιολογίας των ονείρων. Συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι τα όνειρα παράγονται σε μια περιοχή που βρίσκεται στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, την ίδια στιγμή που κάποια βασικά μέρη αυτού παραμένουν ανενεργά όταν ονειρευόμαστε. Αρχικά, ο προμετωπιαίος φλοιός, όπου βρίσκεται και η συνείδηση είναι ανενεργός. Άρα το reality check δεν υπάρχει.
Όσον αφορά το «υπερεγώ», αποτελείται από το οργανωμένο μέρος προσωπικότητας που κατατάσσεται στο ασυνείδητο. Το «υπερεγώ» είναι κάτι ανώτερο, είναι μέρος του εαυτού που λειτουργεί ως νέμεσις (τιμωρία) του ανθρώπου, όταν αυτός ενεργεί αντίθετα στους κανόνες. Είναι το μέρος του εαυτού που παράγει το αίσθημα της ντροπής και σχετίζεται άμεσα με τους ηθικούς κανόνες. Παράδειγμα αυτού το γνωστό «Οιδιπόδειο σύμπλεγμα».
Το «εκείνο» συνοπτικά είναι ο εν δυνάμει εαυτός. Είναι κάτι που υπάρχει εκ γενετής και στην συνέχεια μετατρέπεται σε ολοκληρωμένη προσωπικότητα.
Κατά την διάρκεια ενός ονείρου, αυτό που παραμένει ενεργό είναι η αμυγδαλή (amygdala).Τι παράγεται στο μέρος αυτό; Φόβος και συναισθήματα! Επιπλέον, έχουν ειπωθεί διάφορα για μια κατάσταση ονείρου, η οποία ονομάζεται «Διαυγές όνειρο» (Lucid dream), κατά την οποία ο άνθρωπος έχει επίγνωση ότι ονειρεύεται και μπορεί να κατευθύνει την πορεία του ονείρου.
Αυτό ήταν αρχικά μια αμφισβητίσημη θεωρία, η οποία εν τέλει αποδείχθηκε σωστή, ύστερα από πειράματα που έγιναν στο Γερμανικό Ινστιτούτο Max Plunck. Πήραν έναν άνθρωπο που ήταν έτοιμος να κοιμηθεί και του έδωσαν οδηγίες να ανοιγοκλείσει την δεξιά του γροθιά. Βέβαια, όταν κοιμόμαστε είμαστε σε κατάσταση παράλυσης, για να αποφευχθεί οποιοσδήποτε τραυματισμός, ωστόσο το εγκεφαλογράφημμα έδειξε ξεκάθαρα ότι ο εγκέφαλος έστειλε πράγματι εντολές στους μύες για την εκτέλεση αυτής της κίνησης. Το Inception δεν ανήκει τελικά στην σφαίρα της φαντασίας!
Ο κόσμος των ονείρων πρόκειται να αποκαλύψει πολλά ακόμα όπως αποδεικνύεται καθημερινά. Να θυμάστε, DREAM BIG!
