Είναι εύκολα μια από τις πιο κοινές και διαδεδομένες αλληγορίες της δυτικής φαντασίας με τις ρίζες του να εντοπίζονται στους μύθους και τις θρησκευτικές αντιλήψεις της Αρχαίας Ελλάδας. Παρ’ όλα αυτά, είναι ο έρωτας με την πρώτη ματιά μια υπαρκτή ανθρώπινη εμπειρία ή απλώς μια ψευδαίσθηση;
Στην αρχαία Ελλάδα, η γέννηση της ερωτικής έλξης αποδίδεται μέσα από τη μεταφορική μυθολογική εικόνα του φτερωτού Έρωτα, ο οποίος εξαπολύει τα βέλη του προς τις καρδιές των εραστών. Αυτή είναι πιθανότατα και η πρώτη αναφορά που έχουμε στο φαινόμενο του έρωτα με την πρώτη ματιά ή αλλιώς κεραυνοβόλου έρωτα. Το μοτίβο αυτό αργότερα χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα στα τραγούδια των τροβαδούρων και στα ιπποτικά μυθιστορήματα του Μεσαίωνα, στα οποία η έναρξη μιας ιστορίας αγάπης αντιστοιχούσε στην πρώτη ματιά που αντάλλασσε το ζευγάρι των ηρώων. Η αρχή είχε ήδη γίνει, καθώς η εικόνα αυτή θα γινόταν αργότερα από τις πιο διαδεδομένες της ευρωπαϊκής κυρίως λογοτεχνίας.
Ο Christopher Marlowe, ένας από τους μεγαλύτερους τραγωδούς της Ελισαβετιανής εποχής, θα αναρωτηθεί «Who ever loved that loved not at first sight?» λόγια που θα ξανακουστούν στο θεατρικό έργο του Σαίξπηρ «Όπως σας αρέσει». Ο Σαίξπηρ εξάλλου συνήθιζε να αποτυπώνει το φαινόμενου του κεραυνοβόλου έρωτα, όπως φαίνεται κι από την ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, οι οποίοι γνωρίζονται Κυριακή βράδυ και παντρεύονται τη Δευτέρα. Το τέλος, γνωστό.
Οι φορές που ο κεραυνοβόλος έρωτας έχει γραφτεί, σκηνοθετηθεί, παιχτεί, τραγουδηθεί και απαγγελθεί είναι πραγματικά αναρίθμητες. Για την ακρίβεια είναι ένα από τα αγαπημένα ρομαντικά μοτίβα ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού. Ποια η γνώμη της επιστήμης ωστόσο επάνω σε αυτό; Καταρχάς, η απάντηση στο αν ο έρωτας με την πρώτη ματιά όντως υπάρχει, εξαρτάται από το πώς ορίζουμε τον έρωτα. Αν για παράδειγμα εννοούμε την ύπαρξη ερωτικής έλξης κι ενδιαφέροντος μεταξύ δύο ατόμων, τότε σύμφωνα με έρευνες ο έρωτας με την πρώτη ματιά είναι καθ’ όλα πραγματικός. Οι απόψεις σχετικά με το χρόνο που χρειάζεται για να γεννηθεί η πρώτη αυτή έλξη, αυτό που οι αρχαίοι αποκαλούσαν θεία μανία (θεϊκή/θεόσταλτη τρέλα) διίστανται. Άλλες έρευνες υποστηρίζουν ότι ο έρωτας γεννάται σε 3 λεπτά, άλλες σε 30 δευτερόλεπτα, ενώ μερικές έχουν υποδείξει τα 0.13 δευτερόλεπτα ως τον μέσο χρόνο κατά τον οποίο ένα άτομο, ανεξαρτήτως φύλου, συνειδητοποιεί την ύπαρξη της έλξης αυτής.
Ωστόσο, αν θεωρήσουμε δεδομένη την έστω και μερική ταύτιση του έρωτα με συναισθήματα αγάπης, θαυμασμού και στοργής, τότε το αντεπιχείρημα στην ύπαρξη του έρωτα με την πρώτη ματιά είναι εμφανές. Η ύπαρξη έλξης ή η προσδοκία ερωτικής επιτυχίας, ενώ μπορεί στην πορεία να δώσει τη θέση του σε συναισθήματα αγάπης κι έρωτα, δεν ισοδυναμεί με τον έρωτα αυτόν καθ’ αυτόν. Για τη γέννηση του έρωτα φυσικά χρειάζεται κάποιος χρόνος που επιτρέπει τη γνωριμία μεταξύ δύο ανθρώπων. Χωρίς την επαρκή γνώση σχετικά με την προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά ενός ατόμου, τα συναισθήματα που ενδέχεται να νιώθει, δεν μπορούν παρά να είναι εξ ορισμού επιφανειακά, αφού η ίδια η κατάσταση δεν επιτρέπει κάτι βαθύτερο.
Είναι, κατά τη γνώμη μου, σκέψεις που πηγάζουν από τη φαντασία και τους ευσεβείς πόθους του ατόμου, που κάποια στιγμή θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη γέννηση του έρωτα. Ακόμα και αυτή η εικόνα της γέννησης του έρωτα, ωστόσο, δε νομίζω ότι με βρίσκει εντελώς σύμφωνη. Θεωρώ ότι ο έρωτας, μέχρι να τελειώσει, είναι διαρκώς εν εξελίξει. Σε κάθε περίπτωση, η ρομαντική αγάπη δεν συνίσταται μόνο στην έλξη από την εξωτερική εμφάνιση, η οποία αποτελεί τη βάση της σεξουαλικής επιθυμίας, αλλά και στην γνώση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων (πχ: καλοσύνη, ευφυΐα, ειλικρίνεια, αίσθηση του χιούμορ). Εκ των πραγμάτων, αυτή η γνώση δεν μπορεί να είναι παρούσα εκ πρώτης όψεως, καθώς απαιτεί εξοικείωση και κοινές εμπειρίες.
Φυσικά κάποιος θα μπορούσε σε αυτό το σημείο να διαφωνήσει, λέγοντας πως το να αφαιρέσεις τη φαντασία από τον έρωτα είναι κάτι αδύνατο και πως στην τελική όλοι λίγο πολύ ερωτευόμαστε την «εικόνα» που έχουμε σχηματίσει για ένα άτομο μέσω των δικών μας επιθυμιών, φαντασιώσεων και προσδοκιών. Κι αν κι αυτό δεν είναι εξ ολοκλήρου λάθος. Δεν πιστοποιεί όμως, αυτομάτως την ύπαρξη του κεραυνοβόλου έρωτα.
Κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει επίσης την πίστη στον έρωτα με την πρώτη ματιά ως τα τελευταία πειστήρια ρομαντισμού στην εποχή μας. Κι εδώ θα διαφωνήσω. Αν η αγάπη είναι τόσο σημαντική για εμάς, πρέπει να ανυψώσουμε τους ορισμούς μας πάνω από τα αυθόρμητα συναισθήματα επιθυμίας.
Σύμφωνα με επιστήμονες, το ανθρώπινο σώμα είναι έτσι βιολογικά ρυθμισμένο, ώστε για να διασφαλίσει την αναπαραγωγή του είδους, προσελκύεται συναισθηματικά από ένα νέο άτομο όταν κάτι στην συμπεριφορά του ανταποκρίνεται σε αυτό που επιθυμεί. Μπορούμε ωστόσο, να ονομάσουμε αυτό το πρόσκαιρο συναίσθημα αγάπη ή έρωτα; Κατά τη γνώμη μου αυτό θα ήταν μόνο έκπτωση στην αντίληψη του συναισθήματος αυτού και στο ρομαντισμό που το περιβάλει.
Ξαναλέω, ο πραγματικός έρωτας βρίσκεται σε συνεχές καθεστώς απόδειξης κι εξέλιξης. Η πραγματική αγάπη πρέπει να προέρχεται από τη γνώση και την εξοικείωση με ένα άλλο άτομο, πράγμα που αυξάνει και διατηρεί τα συναισθήματα. Κι έτσι ενώ βρίσκω ιδιαίτερα διασκεδαστική την πρωταρχική έλξη, αρνούμαι να την ονομάσω «έρωτα». Αρνούμαι να πιστέψω στον έρωτα με την πρώτη ματιά και παραδόξως θεωρώ ότι αυτό με καθιστά με έναν τρόπο περισσότερο ρομαντική.
