«Η ζήλια είναι ένα τέρας που γεννιέται από τον εαυτό του και τρέφεται από τον εαυτό του»
Έτσι περιγράφει ο Σαίξπηρ τη δημιουργία και την ισχύ του αρχέγονου αυτού αισθήματος. Σε αυτόν οφείλεται μάλιστα και η παρομοίωση της ζήλιας με «τέρας με πράσινα μάτια» (green-eyed monster) που ακόμα χρησιμοποιείται στα αγγλικά. Η ζήλια είναι μια πανανθρώπινη ψυχική εμπειρία, ασχέτως αν δε ζηλεύουν όλοι το ίδιο έντονα ή συχνά και μπορεί να παρουσιαστεί σε διάφορους τομείς της ζωής μας.
ΕΡΩΤΙΚΗ ΖΗΛΙΑ
Η ζήλια γενικά – κι ακόμη περισσότερο στις ερωτικές υποθέσεις – σχετίζεται με τον φόβο της απώλειας και την επιθυμία για αποδοχή. Συχνά ταυτίζεται με το άγχος ότι ο/η σύντροφος μας θα μας απατήσει ή έστω θα νίωσει ερωτική έλξη για άλλο πρόσωπο. Οι φόβοι αυτοί μπορεί να είναι βάσιμοι ή και να αποτελούν προϊόντα της φαντασίας μας. Σε κάθε περίπτωση, όλοι είναι πιθανόν να βιώσουμε ερωτική ζήλια. Δεν είναι δείγμα μικρότητας, αλλά αίσθημα προστασίας απέναντι σε μια πιθανή προδοσία. Παύει να είναι φυσιολογική όμως, όταν ξεκινά να στέκεται εμπόδιο στην ευτυχία τη δικιά μας ή τον γύρω μας. Η παθολογική ζήλια, σαν όλες τις δύσκολα διαχειρίσημες καταστάσεις, μπορεί να αποτελέσει ταφόπλακα (φτου φτου!) για μια σχέση, με την έννοια ότι την καταδικάζει εκ των προτέρων. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ο βασικότερος παράγοντας χωρισμού, αφού συχνά πηγάζει από την έλλειψη εμπιστοσύνης. Εμπιστοσύνης στον άλλον ή σε εμάς όμως;
ΖΗΛΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΦΙΛΙΕΣ
Η ζήλια του φίλου λένε πως είναι χειρότερη από το μίσος του εχθρού. Θα ήταν, ωστόσο, καλύτερο να διαχωρίσουμε έννοιες όπως ζήλια, φθόνος και θαυμασμός. Κι αυτό διότι, αρχικά, η ζήλια ως προς ένα φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο (ακόμη κι ένα συνάδελφο) διαφέρει από την ερωτική. Δε φοβόμαστε μη χάσουμε τη σχέση ή την επαφή μας δηλαδή, όπως περιγράφηκε στις ερωτικές σχέσεις. Συνήθως μπορεί να επιθυμούμε κάτι που κατέχει ο άλλος, όχι απαραίτητα υλικό. Μπορεί να είναι μια επιτυχία, μια εμπειρία ή μια ικανότητα την οποία θα θέλαμε να διαθέτουμε. Και σε αυτό το σημείο εύκολα συγχέεται ο φθόνος και ο θαυμασμός. Κατά κανόνα, ο φθόνος πηγάζει από αισθήματα κατωτερότητας, τα οποία το άτομο μπορεί να μην συνειδητοποιεί ή να μην αποδέχεται και δεν αποκλείεται να του γεννούν και τύψεις. Ο θαυμασμός από την άλλη είναι ένα συναίσθημα που δεν περιλαμβάνει φθόνο, μίσος ή αρνητικότητα απέναντι στον άλλον. Μπορεί ακόμα να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και κίνητρο αυτοβελτίωσης.
ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΖΗΛΙΑ
Όπως προαναφέρθηκε, η ζήλια σε ακραίο βαθμό μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστασεις. Βέβαια, το τι αποτελεί ακραία έκφραση συναισθήματος είναι δύσκολο να οριστεί. Πάντως, αν η ζήλια φτάσει σε σημείο να κυριεύει την καθημερινότητά μας, τότε κάποιο καμπανάκι έχει ηδη χτυπήσει και δεν το ακούμε. Γεννήτρια αυτού του κράματος αισθημάτων-σκέψεων-πράξεων πιστεύω πως είναι η έλλειψη αυτοεκτίμησης. Αυτό συμβαίνει όταν αξιολογούμε την ποιότητά μας και την ευτυχία μας με μέτρο επιφανειακά επιτεύγματα κι όχι τις δικές μας, προσωπικές αξίες. Συγκρίνοντας τη δική μας εμπειρία με αυτήν των γύρω μας, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι σχεδόν πάντα η δική μας «μπάζει». Ακόμη κι όταν κερδίζουμε στον νοητό διαγωνισμό που λαμβάνει χώρα στο μυαλό μας, η ευτυχία δε διαρκεί πολύ, γιατί βασίζεται σε φοβίες κι αβεβαιότητα.
Η παθολογική ζήλια ως προϊον σκληρής αυτοκριτικής και ανασφάλειας, θολώνει τη λογική και διαμορφώνει μια (αυτο)καταστροφική συμπεριφορά. Έτσι, καταλήγουμε να ενεργούμε βιαστικά, επιθετικά και σαν θύελλα να παρασέρνουμε ό,τι έχουμε δημιουργήσει στις παύσεις μεταξύ των εκρήξεων ζηλοτυπίας. Κι όλα αυτα, διότι όταν η σχέση με τον εαυτό σου είναι εχθρική, η έχθρα αυτή «ξανοίγεται». Η λύση στην προβληματική ζήλια είναι πριν από όλους κι όλα κλείσιμο λογαριασμών με τον εαυτό σου. Γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιος καλύτερος από΄σένα και η ζωή δεν μπορεί να είναι αγώνας δρόμου. Σε συμφέρει να συνειδητοποιήσεις πως δεν απειλείσαι πραγματικά και πως δεν διακυβεύεται από τις πράξεις κανενός η δική σου ασφάλεια και αξιοπρέπεια.
